|
در حوزههاى علميه از ديرباز شيوههاى گوناگون تدريس در سطح عالى وجود داشته كه طى سدههاى گذشته در ميان دانشجويان علوم دينى به تجربه گذاشته شده است. هر يك از اين شيوهها داراى محاسن و معايب خاص خويش مىباشند كه شيوه متنى و شيوه موضوعى از جمله آنها هستند .
روش يا شيوه متنى
در شيوه متنى، برخى از كتابهاى جامع و عميق در رشتههاى فقه و اصول كه مورد پسند و تأييد برخى اساتيد و بزرگان قرار مىگرفت، به عنوان متن درسى برگزيده مىشد، بدون اينكه يك تحقيق و تصميمگيرى متمركز در اين انتخاب انجام گرفته باشد. در اين شيوه، طولانى بودن زمان تدريس، دشوارى متن و نامأنوس بودن آن و عدم بهرهبردارى صحيح، آموزش را بر تشنگان علم و حكمت، سخت و طاقتفرسا مىنمود .
روش يا شيوه موضوعى (خارج فقه و اصول)
در شيوه موضوعى متن خاصى مورد نظر نمىباشد، بلكه تنها موضوع درس معين مىشود و استاد در ضمن بحث به تناسب ذوق و سليقه، نظرات خود را پيرامون آن موضوع بيان مىدارد و بعد با ارائه دليل و ذكر شواهد و قرائن و مؤيدات، از نظرات خويش دفاع مىكند و از سوى ديگر شاگردان نيز با طرح اشكالات و ايرادهايى بر رشد، شكوفايى و بالندگى بحث مىافزايند .
اين شيوه اگرچه امتيازاتى داشت و به رشد و پرورش شاگردان كمك مىكرد، اما به مرور زمان سبب طولانىتر شدن درسها گرديد، بطوريكه پيرامون يك موضوع چندين هفته، ماه و يا سال، بحث ادامه پيدا مىكند، بدون اينكه ثمره و كارايى لازم را به همراه داشته باشد. همچنين مسائل و موضوعاتى مانند بحث موضوع علم، جامد و مشتق، صحيح و اعم و... در علوم حوزوى داخل شدند و بحثهاى اصلى را به شدت تحتالشعاع خود قرار دادند و بر حجم آنها افزودند، در حاليكه برخى از اين مسائل و موضوعات يا اصلا نقشى در استنباط احكام ندارند و يا برخى ديگر - اگر نقشى هم داشته باشند - بسيار كم اهميت است، با اين حال بيشترين اوقات طلاب و فضلاى علوم دينى را به خود اختصاص مىدهند.
ذكر اين نكته لازم است كه امروزه با زياد شدن تعداد شاگردان در درسهاى شلوغ و پرجمعيت، كيفيت درسهاى خارج، بيش از پيش كاهش يافته است .
حضرت آيةاللّه العظمى جنّاتى با اشراف كامل به نقاط قوت و ضعف تدريس در حوزههاى علميه و با بهرهگيرى از نيم قرن تجربه تحصيل، تحقيق، تدريس و درك محضر فحول فقهاى نجف و قم، شيوه تازهاى پاى نهادهاند. ايشان در تدريس خارج فقه و اصول خويش، ضمن حفظ و احياى امتيازات دروس معمول در حوزهها، به گزينش درست مطالب و حذف زوايد و مطالب وقتگير و بىثمر تأكيد دارند و بيشتر به بازپرورى ابحاث ناب و پرفايده اصول و فقه همت مىگمارند.
در اين شيوه استاد به دفاع از نظريههاى خويش مىپردازد و شاگردان نيز آماده و با روحيهاى نقادانه در درس حاضر مىشوند و به همراه آموختن درس، شيوه اجتهاد و نظريهپردازى را مىآموزند .
از جمله ويژگىهاى بارز حضرت آية اللّه العظمى جنّاتى در تدريس، عنايت به اصل «شاگرد محورى» است و روش «استاد محورى» در تدريس معظم له ديده نمىشود. ايشان ضمن جرأت و ميدان دادن به شاگردان در جلسه تدريس، بگونه عملى راه استنباط احكام و جزئيات آن را در هر مسأله و فرعى عنوان مىكنند . به عبارت روشنتر تدريس ايشان را مىتوان تلفيقى از روش سنتى و شيوه مدرن ناميد كه مىتواند در پرورش نيروى انسانى كارآمد براى حوزه، بسيار كارساز باشد .
اين شيوه همچنان از سوى ايشان پيگيرى مىشود و البته از نظر معظم له گام كوچكى براى اصلاح ساختار آموزشى حوزههاى علميه است. گفتنى است ايشان جهت ايجاد نظام آموزشى مطلوب در حوزه علميه، نظريههايى نيز ارائه دادهاند كه در جاى خود بيان شده است .
|
